پیت ماس چیست؟

ویژگی ها، مزایا و کابردهای پیت ماس

پیت ماس Peat moss (تورب) که با نام اسفاگنوم ماس نیز شناخته می شود، یک ماده آلی ارزشمند و کاربردی بعنوان بستر کشت در کشاورزی است. پیشینه استفاده از تورب در اروپا برای تولیدات کشاورزی خصوصا تولیدات باغبانی به صدها سال گذشته باز می گردد. در ادامه این مقاله، ویژگی‌ها، مزایا و کاربردهای پیت ماس را بررسی می‌کنیم. اهمیت پیت ماس در شیوه‌های باغبانی پایدار و اهمیت اکولوژیکی گسترده‌تر آن را نیز بررسی خواهیم کرد. حتما دقت شود که این ماده را نباید با کمپوست اشتباه گرفت. زیرا تفاوت بین پیت ماس و کمپوست وجود دارد.

.

پیت ماس چگونه و در کجا ساخته می شود؟

Peat moss یا پیت از مواد گیاهی نیمه پوسیده ( معمولا خزه اسفاگنوم، سایر خزه ها و گونه های گیاهی) ساخته شده است. این پسماند های گیاهی در شرایط مرطوب، اسیدی و بدون حضور اکسیژن در مکان هایی مانند باتلاق ها یا معادن زغال سنگ نارس یافت می شوند. مواد انباشته شده در باتلاق ها (پیت لند) با گذشت زمان، تحت یک فرآیند تجزیه طبیعی قرار می گیرند. روند پوسیدگی خزه ها و بقایای گیاهی بسیار کند است طوری که  ایجاد یک لایه ۱۰ تا ۱۵ سانتی متری از آن حدود ۱۰۰۰ سال زمان لازم دارد.

.

.

ویژگی ها و فواید 

این ماده ارگانیک دارای چندین ویژگی منحصر به فرد است که آن را در باغبانی و سایر کاربردهای کشاورزی بسیار متمایز می کند. اول اینکه به دلیل قابلیت نگهداری آب بالا، جاذب و نگهدارنده رطوبت بسیار موثری است. قابلیت حفظ و نگهداری رطوبت به ویژه در باغبانی حیاتی است، زیرا به حفظ سطوح بهینه رطوبت خاک کمک کرده و باعث رشد بهینه گیاه می شود. ویژگی مهم دیگر این ماده آلی، تخلخل بالایی است که امکان تهویه مناسب خاک و بهبود ساختار آن را فراهم می کند.

علاوه بر این، Peat moss دارای pH اسیدی است که آن را برای گیاهانی که محیط های اسیدی را می پسندند، ایده آل می کند. تورب را می توان به عنوان یک اصلاح کننده خاک برای کاهش PH خاک های قلیایی استفاده کرد.

.

کاربردهای اکولوژیک و زیست محیطی

پیت ماس نقش مهمی در ترسیب کربن دارد و به عنوان یک مخزن کربن عمل می کند. مناطقی که پیت ماس در آن بوجود می آید و ذخیره می شود (Peat Land)، ، مقادیر زیادی کربن ذخیره می‌کنند و با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به کاهش تغییرات آب و هوایی کمک می‌کنند. این بستر کاشت ارگانیک به دلیل خاصیت نگهداری آب عالی در سیستم های تصفیه آب نیز مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده آلی به طور موثر ناخالصی ها، رسوبات و آلاینده های آب را جذب کرده و کیفیت آن را بهبود می بخشد.

.

.

یکی از کاربردهای مهم پیت ماس، بستر رشد ریشه زا برای گیاهانی است که به روش کشت بافت تولید شده اند. این ماده آلی به دلیل استریل بودن و ظرفیت نگهداری رطوبت بالا،  اولین گزینه تولیدکنندگان نهال و نشا کشت بافتی برای مرحله سازگاری در گلخانه باشد. این ماده مهم همچنین در پروژه های احیای تالاب برای افزایش نگهداری آب، بهبود پوشش گیاهی و افزایش سلامت کلی اکولوژیکی تالاب های تخریب شده استفاده می شود.

.

چه کشورهایی تورب (Peat moss) تولید می کنند؟

تورب (در برخی کشورهای اروپایی به آن Torba نیز گفته می شود) عمدتاً در کشورهایی تولید می شود که دارای پیتلند یا باتلاق های جنگلی هستند. برخی از کشورهای عمده تولید کننده Peat Moss عبارتند از:

.

.

کشورهای اروپایی

• فنلاند: فنلاند دارای منابع قابل توجهی تورب است. این کشور به عنوان یک تولید کننده پیت ماس با کیفیت بالا شناخته می شود. پیت ماس فنلاندی به دلیل قوام و خلوص آن مشهور است. علاوه بر صنعت باغبانی، پیت ماس های فنلاندی در صنعت قارچ و برای تولید انرژی نیز استفاده می شود.

• ایرلند: ایرلند دارای مناطق وسیعی از زمین های تورب ، به ویژه در مناطق مرکزی و غربی کشور است. تولید پیت ماس یک صنعت سنتی در ایرلند بوده و همچنان سهم قابل توجهی در اقتصاد این کشور دارد. پیت ماس ایرلندی در باغبانی، تولید نشا، فضای سبز و کاربردهای محوطه سازی استفاده می شود.

.

.

• استونی: استونی به ویژه در بخش غربی این کشور دارای مناطق ذغال سنگ نارس قابل توجهی است. تولید تورب یک صنعت مهم در استونی است. پیت ماس تولید شده در استونی بطور عمده در باغبانی، تولیدات گیاهی و همچنین به عنوان منبع سوخت استفاده می شود.

• لتونی: لتونی نیز دارای منابع وسیعی از پیت ماس است. این کشور اروپای شرقی یکی از تولیدکنندگان قابل توجه این بستر کشت است. از آنجایی که پیت ماس تولید شده توسط کشور لتونی به ظرفیت زیاد نگهداری آب معروف است، این ماده کاربرد وسیعی در باغبانی، محوطه سازی و سایر کاربردهای کشاورزی دارد.

• روسیه: روسیه پهناور دارای مناطق زغال سنگ نارس وسیعی است. این منابع به ویژه در سیبری و بخش اروپایی این کشور به چشم می خورد. تولید این ماده ارگانیک در روسیه بازار های داخلی، بازار های بین المللی و صنایع باغبانی را تامین می کند.

.

کشورهای غیر اروپایی

• کانادا: کانادا یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان پیت ماس است. این کشور دارای مناطق پیتلند وسیعی است، به ویژه در استان های کبک، نیوفاندلند و لابرادور و مانیتوبا. نوع کانادایی این محصول به دلیل کیفیت آن بسیار مورد توجه است و به طور گسترده در صنایع باغبانی و فضای سبز در سطح جهان استفاده می شود.

.

.

سایر تولیدکنندگان

سایر کشورهایی تولید کننده این بستر کشت عبارتند از بلاروس، آلمان، سوئد، ایالات متحده و هلند. نکته مهم و قابل توجه این است که پیت ‌لندها اکوسیستم‌های حساسی هستند و باید از شیوه‌های پایدار برای اطمینان از حفظ آنها و به حداقل رساندن اثرات زیست‌ محیطی در طول استخراج پیت ماس استفاده کرد.

.

منابع Resources:

The Wild Life Trust | Sphagnum mosses carpet the ground with colour on our marshes, heaths and moors. They play a vital role in the creation of peat bogs: by storing water in their spongy forms, they prevent the decay of dead plant material and eventually form peat.

Trees.com | What is Peat Moss? What is it used for?

• • “Peatlands and Climate Change” by R. A. Chimner and M. G. Ryan (Current Landscape Ecology Reports, 2016)
• “The role of peatlands in climate regulation” by Tim R. Moore et al. (Canadian Journal of Soil Science, 2013)